مەنبە: euronews / Mepa News
2021-يىلى 6- ئاينىڭ 15- كۈنى، سەيشەنبە
شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى دۆلەت رەھبەرلىرى باشلىقلار يىغىنى 14-چىسلا بىريۇسسېلدا باشلاندى. باش كاتىپ جېنس ستولتېنبېرگ باشلىقلار يىغىنىدىن ئىلگىرى ئاخباراتقا بايانات ئېلان قىلىپ ، 30 ئەزا دۆلەتنىڭ رەھبەرلىرى قاتناشقان يىغىندا «ئافغانىستان ، ئۇكرائىنا ، بېلورۇسىيە ، روسىيە ۋە خىتاي قاتارلىق مۇھىم تېمىلار مۇزاكىرە قىلىنىدۇ» دېدى. بىز ۋە ئىتتىپاقداشلىقىمىز 2030-يىلدىكى تەسەۋۋۇر بىلەن ئاتلانتىك ئوكيان ھالقىغان مۇناسىۋەتتە يېڭى سەھىپە ئاچىمىز» دېدى.
ئۇلارنىڭ ئامېرىكىدەك شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىغا بولغان ۋەدىسىنى ئېنىق ئىپادىلەيدىغان يېڭى بىر رەھبەرنىڭ بارلىقىنى قارشى ئالىدىغانلىقىنى بايان قىلغان ستولتېنبېرگ مۇنداق دېدى: «ئۆتكەن 4 يىلدا بىز نېمىشقا شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىغا ئوخشاش دۆلەت ھالقىغان كۆپ تەرەپلىك تەشكىلاتلارغا موھتاج ئىكەنلىكىمىزنى يەنە بىر قېتىم كۆرسىتىپ بەردى».
ژۇرنالىستلارنىڭ سوئالىغا جاۋاب بەرگەن ستولتېنبېرگ روسىيە ھەققىدە مۇنداق دېدى:
روسىيەنىڭ تاجاۋۇزچىلىق قىلمىشى سەۋەبىدىن سوغۇق مۇناسىۋەتلەر ئۇرۇشى ئاخىرلاشقاندىن بۇيان بىزنىڭ مۇناسىۋىتىمىز ئەڭ تۆۋەن سەۋىيىدە تۇرماقتا. بۇ زەھەرلىك چېكىملىك، تور ھۇجۇمى، گرۇزىيە ۋە ئۇكرائىنادا يۈز بەرگەن ئىشلار دائىملىق ئەندىزىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. قانداقلا بولمىسۇن ، بىز قوش يولدا ماڭىمىز. بىزنىڭ كېلىمات كرىزىسى ۋە قورال كونترول قىلىش جەھەتتە رۇسىيە بىلەن ئېلىپ بارالايدىغان قەدەملەر ۋە مۇھىم مۇساپىلىرىمىز بار. بىر تەرەپتىن، بىز كوللېكتىپ مۇداپىئە ئىقتىدارىمىزنى ۋە خامچوتىمىزنى ئاشۇرۇۋاتىمىز. سۆھبەتنى داۋاملاشتۇرىمىز. بۇ ئاجىزلىق ئەمەس، كۈچنىڭ بەلگىسى ».
خىتاي بىزنىڭ دۈشمىنىمىز ئەمەس، ئەمما ھازىر بىز ئۇنىڭ ئېلىپ كېلىدىغان خەۋىپى ھەققىدە سۆزلەيمىز
ستولتېنبېرگ خىتاي بىلەن بولغان مۇناسىۋەتتىكى پۇرسەت ۋە خەتەرگە دىققەت قىلدى:
«خىتايدا كېلىمات كرىزىسى ۋە قورال كونترول قىلىش قاتارلىق مەسىلىلەردىمۇ پۇرسەت بار. قانداقلا بولمىسۇن، بىز خىتاينىڭ ھەربىي تەرەققىيات ۋە تېخنىكىغا كۆپلەپ مەبلەغ سالىدىغانلىقىنى، ئۇل ئەسلىھە مەبلىغى بىلەن ئافرىقا ۋە ياۋروپانىڭ ھەممە يېرىدە مەۋجۇتلۇقى ۋە تەسىرىنى كۆچەيتىۋاتقانلىقىنى كۆرىۋاتىمىز».
18 ئاي ئىلگىرى خىتاينىڭ كۆپ تىلغا ئېلىنمىغانلىقىنى، ئەمما ھازىر شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنىڭ 2030-يىلدىكى قارالمىسىدا خىتاينىڭ ئورنىنى ئالىدىغانلىقىنى بايان قىلغان ستولتېنبېرگ يەنە خىتاينىڭ «دۈشمەن» ياكى «رىقابەتچى» دەپ قارالمايدىغانلىقىنى قوشۇپ قويدى.
خىتايغا مۇناسىۋەتلىك ئىستراتېگىيە ئۇقۇمى 2010-يىلدىن باشلانغان بولۇپ، يېڭى خىرىسلارغا تاقابىل تۇرۇش ئۈچۈن يېڭىلاشقا توغرا كېلىدۇ.
يېڭى مەسىلىلەر ، يېڭى ساھە ، يېڭى شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى
ئۇ شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنىڭ تېخنىكىلىق ئەۋزەللىكىنىڭ ئۆتكۈرلىشىشى ۋە كېلىمات كرىزىسى قاتارلىق مەسىلىلەرنى تۇنجى قېتىم ئۆز ئىچىگە ئالىدىغانلىقىنى بايان قىلدى.
بولۇپمۇ ئۇ يېڭى تىپتىكى تېخنىكىلىق ئۇرۇشقا قاراپ قەدەم تاشلاشنى مەقسەت قىلىدۇ. سۈنئىي ئىدراك ۋە تور ھۇجۇمىغا قارىتا ، شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنىڭمۇ تېخنىكا ئىقتىدارىنى ئاشۇرۇش تەلەپ قىلىنىدۇ.
بۇ سەۋەبتىن ، يېڭىدىن قۇرۇلغان شىركەتلەر ، سانائەت گۇرۇپپىلىرى ۋە ئۇنىۋېرسىتېتلار ئوتتۇرىسىدىكى قورال-ياراغ ھەمكارلىقىغا ئىلھام بېرىدىغان تېخنىكا مەركىزى قۇرۇش مەسىلىسىمۇ باشلىقلار يىغىنىدا كۈن تەرتىپىدە بولىدۇ. ئەزا دۆلەتلەرنىڭ شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى يېڭىلىق يارىتىش فوندى ئارقىلىق مەركەزنى ئىقتىسادىي جەھەتتىن قوللىشى كۆزدە تۇتۇلدى.
ئافغانىستاننى داۋاملىق قوللايدۇ
ستولتېنبېرگ شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنىڭ ئافغانىستاندىكى مەۋجۇتلۇقىنىڭ ئاخىرلىشىدىغانلىقىنى ئەسكەرتىپ مۇنداق دېدى: «بىز ئافغانىستان ئارمىيىسىگە داۋاملىق تاشقى مەشىق ياردىمى بىلەن تەمىنلەيمىز. ئامېرىكا ۋە تۈركىيە ئافغانىستان ھۆكۈمىتى بىلەن« قوللاش »ۋە« خەلقئارا »قاتارلىق مەسىلىلەردە داۋاملىق ئالاقىنى ساقلايدۇ. »
ستولتېنبېرگ شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىغا ئەزا ياۋروپا ئەزالىرىنىڭ يېقىنقى 7 يىلدا دۆلەت مۇداپىئە خامچوتىنى ئاشۇرۇش ئارقىلىق 260 مىليارد دوللار ئارتۇق پۇل خەجلىگەنلىكىنى بايان قىلدى.
شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى 2030 دېگەن نېمە؟
تۈركىيە شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىغا خەۋەر قىلماي تۇرۇپ سۈرىيەنىڭ شىمالىدا ھەربىي ھەرىكەت ئېلىپ بارغاندىن كېيىن ، ئەينى ۋاقىتتىكى ئامېرىكا پرېزىدېنتى دونالد ترامپ ماسلاشمايلا سۈرىيەدىن ئەسكەرلىرىنى چېكىندۈرگەندىن كېيىن ، فرانسىيە پرېزىدېنتى ئېممانۇئېل ماكرون 2019-يىلى «شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى مېڭىسى ئۆلدى» دېدى. بۇ تەنقىدتىن كېيىن ، «شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى 2030» ناملىق ئىسلاھات تەشەببۇسى ئوتتۇرىغا قويۇلدى ۋە بۇ ئىسلاھاتنىڭ مەقسەتلىرى ئارىسىدا تېخىمۇ ياخشى سىياسىي ماسلىشىشقا كاپالەتلىك قىلىش ئارزۇ قىلىندى. دىپلوماتلار شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى ئىچىدە يېڭى مۇنازىرە مۇنبىرىنىڭ قۇرۇلۇشىنى ۋە شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنىڭ دىپلوماتىيە مىنىستىرلىرىنىڭ يىلدا ئىككى قېتىم ئەمەس ، ئۈچ قېتىم ئۇچرىشىشىنى تەۋسىيە قىلدى.
