موسكۋا- خىتاي رەئىسى شى جىنپىڭ بىلەن ۋىلادىمىر پۇتىن سەيشەنبە كۈنى خىتاي خەلق جۇمھۇرىيىتى بىلەن روسىيە فېدېراتسىيەسىنىڭ موسكۋادىكى كرېمىل سارىيىدا يېڭى دەۋرنى ماسلاشتۇرۇشنىڭ ئۇنىۋېرسال ئىستراتېگىيىلىك شېرىكلىك مۇناسىۋىتىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇش توغرىسىدىكى بىرلەشمە باياناتىنى ئىمزالىدى ۋە ئېلان قىلدى.
ئىككى تەرەپ باياناتىدا مۇنداق دەپ كۆرسەتتى: خىتاي-روسىيە مۇناسىۋىتى سوغۇق مۇناسىۋەتلەر ئۇرۇشى مەزگىلىدىكى ھەربىي-سىياسىي ئىتتىپاق ئەمەس، ئوخشىمىغان دۆلەتلەرنىڭ تارىخى، مەدەنىيىتى ۋە مىللىي شارائىتى ئوخشىمايدۇ، ئۇلارنىڭ ھەممىسىنىڭ ئۆزىنىڭ تەرەققىيات يولىنى تاللاش ھوقۇقى بار. ئەۋزەل «دېموكراتىيە» دەيدىغان نەرسە يوق. روسىيە تەرەپ خىتاي تەرەپ ئوتتۇرىغا قويغان يەرشارى مەدەنىيەت تەشەببۇسىنى ئىنتايىن ھۆرمەتلەيدۇ.
روسىيە تەرەپ باياناتىدا ئۆزىنىڭ بىر خىتاي پرىنسىپىدا چىڭ تۇرغانلىقىنى، تەيۋەننى خىتاي زېمىنىنىڭ ئايرىلماس بىر قىسمى دەپ ئېتىراپ قىلىدىغانلىقىنى، ھەر قانداق شەكىلدىكى «تەيۋەن مۇستەقىللىقى» غا قارشى تۇرىدىغانلىقىنى ۋە خىتاينىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى ۋە زېمىن پۈتۈنلۈكىنى قوغداش تەدبىرلىرىنى قەتئىي قوللايدىغانلىقىنى تەكىتلىدى.
ئىككى تەرەپ «رەڭ ئىنقىلابى» نىڭ ئالدىنى ئېلىش، «شەرقىي تۈركىستان ئىسلام ھەرىكىتى»، دۆلەت ھالقىغان تەشكىللىك جىنايەت، ئىقتىسادىي جىنايەت ۋە زەھەرلىك چېكىملىك جىنايىتى قاتارلىق «ئۈچ كۈچ» گە زەربە بېرىش قاتارلىق قانۇن ئىجرا قىلىش جەھەتتىكى ھەمكارلىقنى كۈچەيتىشكە قوشۇلدى.
باياناتقا ئاساسلانغاندا، ئىككەيلەن ئېنېرگىيە ھەمكارلىقى ئۈچۈن تېخىمۇ قويۇق ھەمكارلىق ئورنىتىپ، ئىككى تەرەپ كارخانىلىرىنىڭ نېفىت، تەبىئىي گاز، كۆمۈر، ئېلېكتر ۋە يادرو ئېنېرگىيىسى قاتارلىق ئېنېرگىيە ھەمكارلىق تۈرلىرىنى ئىلگىرى سۈرىدىكەن.
ئۇلار يەنە چېگرا ھالقىغان ئۇل ئەسلىھەلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان خەلقئارا ئېنېرگىيە بىخەتەرلىكى، سانائەت ۋە ئېنېرگىيە مەھسۇلاتلىرىنىڭ تەمىنلەش زەنجىرىنىڭ مۇقىملىقىنى قوغدايدۇ.
باياناتتا مۇنداق دېيىلدى: ئىككى دۆلەت شىمالىي ئېقىن تۇرۇبا يولىنىڭ پارتىلىشىنى ئوبيېكتىپ، تەرەپسىز ۋە كەسپىي تەكشۈرۈشكە چاقىردى، ھەمدە ۋىرۇسنىڭ كېلىپ چىقىشىنى سىياسىيلاشتۇرۇش ئۇرۇنۇشىغا بىرلىكتە قارشى تۇرىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.
خىتاي بىلەن روسىيە ئۈچ تەرەپ بىخەتەرلىك شېرىكلىك مۇناسىۋىتىAUKUS (ئامېرىكا، ئەنگىلىيە ۋە ئاۋىستىرالىيە) ئوتتۇرىسىدىكى يادرو ئېنېرگىيەلىك سۇ ئاستى پاراخوتى ھەمكارلىق پروگراممىسىنىڭ ئاقىۋىتى ۋە خەۋىپىدىن رايون ئىستراتېگىيىلىك مۇقىملىقى مەسىلىسىدە ئېغىر ئەندىشە قىلىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.
ئىككى تەرەپ AUKUS ئەزالىرىنىڭ كەڭ كۆلەملىك قىرغۇچى قوراللارنى كېڭەيتمەسلىك مەجبۇرىيىتىنى قاتتىق ئادا قىلىپ، رايون تىنچلىقى، مۇقىملىقى ۋە تەرەققىياتىنى قوغداشنى كۈچلۈك تەلەپ قىلدى.
ئۇلار يەنە ياپونىيەنىڭ بۇ يىل فۇكۇشىما يادرو ئېلېكتر ئىستانسىسى ۋەقەسىدىن يادرو بۇلغانغان سۇنى دېڭىزغا قويۇپ بېرىش پىلانىغا جىددىي كۆڭۈل بۆلىدىغانلىقىنى بىلدۈردى ھەمدە ياپونىيەنىڭ چوقۇم قوشنا دۆلەتلەر ۋە باشقا ئالاقىدار تەرەپلەر ۋە ئالاقىدار خەلقئارالىق ئورگانلار بىلەن ئوچۇق ۋە تولۇق مەسلىھەتلىشىشى كېرەكلىكىنى تەكىتلىدى.
ئىككى تەرەپ ياپونىيەنى يادرودىن بۇلغانغان سۇنى ئىلمىي، ئوچۇق ۋە بىخەتەر ئۇسۇلدا مۇۋاپىق بىر تەرەپ قىلىپ، خەلقئارا ئاتوم ئېنېرگىيىسى ئورگىنى ۋە ئالاقىدار دۆلەتلەرنىڭ ئۇزۇن مۇددەت نازارەت قىلىشىنى قوبۇل قىلىپ، دېڭىز-ئوكيان مۇھىتى ۋە ھوقۇقىنى ئۈنۈملۈك قوغداشقا چاقىردى.
باياناتتا يەنە ئىككى تەرەپ ئامېرىكىنىڭ دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدا باشقا دۆلەتلەرگە ئېغىر تەھدىد سالىدىغان ۋە ئالاقىدار رايونلارنىڭ بىخەتەرلىكىگە زىيان يەتكۈزىدىغان بىئولوگىيىلىك ھەربىي پائالىيەتلەرگە قاتتىق كۆڭۈل بۆلىدىغانلىقىنى بىلدۈردى. ئۇلار ئامېرىكىنى بىئولوگىيىلىك قوراللار ئەھدىنامىسىغا خىلاپلىق قىلغان بارلىق بىئولوگىيىلىك پائالىيەتلەرنى ئېلىپ بارماسلىقنى تەلەپ قىلدى.
ئىككى تەرەپ شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنى رايون ۋە مۇداپىئە تەشكىلاتى بولۇش سۈپىتى بىلەن بەرگەن ۋەدىسىگە ئەمەل قىلىشقا چاقىردى ھەمدە شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنى باشقا دۆلەتلەرنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى، بىخەتەرلىكى، مەنپەئەتى شۇنداقلا مەدەنىيەتنىڭ كۆپ خىللىقى، تارىخى ۋە مەدەنىيىتىگە ھۆرمەت قىلىشقا ۋە ئۇلارنىڭ تىنچ تەرەققىياتىغا مۇئامىلە قىلىشقا چاقىردى.
ئۇلار يەنە شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنىڭ ئاسىيا-تىنچ ئوكيان دۆلەتلىرى بىلەن بولغان ھەربىي بىخەتەرلىك مۇناسىۋىتىنى ئۈزلۈكسىز كۈچەيتىپ، رايون تىنچلىقى ۋە مۇقىملىقىغا بۇزغۇنچىلىق قىلىدىغانلىقىغا قاتتىق كۆڭۈل بۆلىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.
باياناتتا مۇنداق دېيىلدى: خىتاي بىلەن روسىيە چاۋشيەن يېرىم ئارىلىنىڭ ۋەزىيىتىگە كۆڭۈل بۆلىدىغانلىقىنى بىلدۈردى، ھەمدە ئامېرىكا تەرەپنى كورېيە دېموكراتىك جۇمھۇرىيىتىنىڭ قانۇنلۇق ۋە مۇۋاپىق ئەندىشىلىرىگە ئەمەلىي ھەرىكەتلەر بىلەن جاۋاب قايتۇرۇشقا ۋە دىئالوگنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە شارائىت يارىتىشقا چاقىردى.
