مەنبە : Mepa News / DW Türkçe
سەيشەنبە، 2021-يىلى 3-ئاينىڭ 30-كۈنى
بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى (ب د ت) كىشىلىك ھوقۇق مۇتەخەسسىسلىرى خەلقئارا شىركەتلەرنىڭ ئۇلارنىڭ خىتايدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ مەجبۇرلانغان مەجبۇرىيەت ئەمگىكى بىلەن ۋاسىتىلىك باغلانغانلىقىنى مۆلچەرلىدى.
16 مۇتەخەسسىس جەنۋەدە بايانات ئېلان قىلىپ ، ئۆزلىرىنىڭ ئۇيغۇرلار مەجبۇرىي تۇتۇپ تۇرۇلغان ۋە ئىشلىتىلگەن لاگېرلاردىن ئېرىشكەن ئۇچۇرلار بىلەن بۇ يەكۈنگە كەلگەنلىكىنى بايان قىلدى. ب د ت مۇتەخەسسىسلىرىنىڭ سۆزىگە قارىغاندا ، 150 دىن ئارتۇق خىتاي ۋە چەتئەل شىركىتى ئۇيغۇرلارغا قارىتىلغان ئېغىر كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى بىلەن ۋاسىتىلىك باغلانغان. داڭلىق ماركىلارنىڭ بۇ شىركەتلەر ئىچىدە ئىكەنلىكىنى بايان قىلغان مۇتەخەسسىسلەر ئۇلارنىڭ قايسى ماركا ئىكەنلىكى توغرىسىدا ھېچقانداق بايانات بەرمىدى. ب د ت مۇتەخەسسىسلىرى بارلىق گۇمانلىق شىركەتلەرنى تەمىنلەش زەنجىرىنى تەكشۈرۈشكە چاقىردى.
يەنە بىر تەرەپتىن ، مۇتەخەسسىسلەر ئۆزلىرىنىڭ 13 دۆلەت ھۆكۈمىتىنى ئۆز دۆلىتىدە تىجارەت قىلىۋاتقان شىركەتلەرنىڭ ئىشلەپچىقىرىش جەريانىدا كىشىلىك ھوقۇققا بويسۇنۇشىغا كاپالەتلىك قىلىشقا چاقىرغانلىقىنى بايان قىلدى.
ب د ت مۇتەخەسسىسلىرىنىڭ سۆزىگە قارىغاندا ، نۇرغۇنلىغان ئۇيغۇرلار ئىنسانپەرۋەرلىك تۇرالغۇ شارائىتى بولمىغان ئەھۋالدا دېھقانچىلىق ، توقۇمىچىلىق ، ماشىنا ۋە تېخنىكا ساھەلىرىدە ئىشلەشكە مەجبۇر بولغان. ب د ت مۇتەخەسسىسلىرى نۇرغۇن ئۇيغۇرلارنىڭ باشقا رايونلارغا ئېلىپ كېتىلگەنلىكىنى بايان قىلىپ ، ئۇلارنىڭ خالىغانچە تۇتۇپ تۇرۇش ، ئادەم ئەتكەسچىلىكى ، مەجبۇرىي ئەمگەك ۋە قۇللۇققا دۇچ كەلگەنلىكىنى بايان قىلدى.
ب د ت مۇتەخەسسىسلىرى نەچچە يۈزمىڭ ئۇيغۇرنىڭ مەشىق لاگېرلىرىدا مەجبۇرىي تۇتۇپ تۇرۇلغانلىقى توغرىسىدا ئۇچۇرلارنىڭ بارلىقىنى بايان قىلدى ۋە خىتايدىن ب د ت ۋەكىللەر ئۆمىكىگە ئىشىكنى ئېچىپ نەق مەيداندىكى ئەيىبلەشلەرنى تەكشۈرۈشنى تەلەپ قىلدى.
ئامېرىكا، ئاۋىستىرالىيە كىشىلىك ھوقۇق تەشكىلاتلىرىنىڭ مۆلچەرىگە قارىغاندا ، ئۇيغۇر ۋە باشقا مۇسۇلمان ئاز سانلىق مىللەتلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالغان كەم دېگەندە بىر مىليون كىشى خىتاينىڭ شەرقىي شىمالىدىكى لاگېرلاردا مەجبۇرىي تۇتۇپ تۇرۇلۇۋاتىدۇ.
ئۇيغۇرلارغا قارىتىلغان تەلەپنى رەت قىلغان خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇرلار ئۈچۈن «مائارىپ مەركەزلىرى» نىڭ قۇرۇلغانلىقىنى ۋە كىشىلەرنىڭ بۇ جايلارغا كىرىش-چىقىش ئەركىنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويدى. بېيجىڭ بۇ ئەيىبلەشلەر بىلەن خىتاينىڭ رايوندا تېرورلۇق ۋە رادىكاللىققا قارشى تۇرۇش پروگراممىسىنى يولغا قويغانلىقىنى ئېلان قىلدى.
ئامېرىكا پاختا ئىمپورت قىلىشنى توختىتىدۇ
بۇنىڭدىن ئىلگىرى نەچچە يۈزمىڭلىغان ئۇيغۇرنىڭ ئاتالمىش شىنجاڭ ئاپتونوم رايونىدىكى پاختا ئېتىزىدا ئىشلەشكە مەجبۇرلانغانلىقى ئوتتۇرىغا قويۇلغان. ۋاشىنگىتوندىكى ئاقىللار ئامبىرى يەرشارى سىياسەت مەركىزى (CPG) نىڭ دوكلاتىدا ، خىتاي دۆلىتىنىڭ ئۇيغۇرلار زىچ ئولتۇراقلاشقان ئۈچ رايوندىكى مەجبۇرىي ئەمگەك پىلانى دائىرىسىدە 2018-يىلى كەم دېگەندە 570 مىڭ ئادەمنى پاختا يىغىۋېلىشقا ئىشلەتكەنلىكى كۆرسىتىلدى. . ئامېرىكا 12-ئاينىڭ بېشىدا شىنجاڭدىن پاختا ئىمپورت قىلىشنى توختاتتى ، بۇ كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى ۋە «قۇللۇق» شارائىتىنى باھانە قىلىپ ، خىتاي ئامېرىكا ھۆكۈمىتىنى ساختا خەۋەر تارقاتقان دەپ ئەيىبلىدى. ئامېرىكىدا ئىشلىتىلىدىغان پاختىنىڭ بەشتىن بىر قىسمى شىنجاڭ رايونىدىن كېلىدۇ.