مەنبە: euronews
2021-يىلى 6- ئاينىڭ 13- كۈنى، يەكشەنبە
تەرەققىي قىلغان 7 چوڭ ئىقتىسادىي گەۋدىنىڭ رەھبەرلىرى بىر يەرگە جەم بولغان G7 باشلىقلار يىغىنىدا ، خىتاينىڭ خەلقئارا ئۇل ئەسلىھە پروگراممىسى «بىر بەلۋاغ بىر يول» غا جاۋاب قايتۇرىدىغان يېڭى پىلاننىڭ ئېلان قىلىنىدىغانلىقى ئېلان قىلىندى.
ئامېرىكا پرېزىدېنتى جوۋ بايدىن ۋەكىللەر ئۆمىكىدىن كىملىكىنى ئاشكارىلىماسلىقنى تەلەپ قىلغان بىر ئەمەلدار رېيتېر ئاگېنتلىقىغا مۇنداق دېدى: ئامېرىكا يەنە G7 رەھبەرلىرىدىن خىتايدا «مەجبۇرىي ئەمگەككە قارشى كونكرېت تەدبىر» قوللىنىشنى ۋە بۇ تەنقىدلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
ئامېرىكا ئەمەلدارى مۇنداق دېدى: «بىز خىتاي بىلەن يۈز كۆرۈشۈش ۋە بېيجىڭنى تەنقىد قىلىشنى مەقسەت قىلىپلا قالماي ، يەنە بىزنىڭ سودا ئۇسۇلىمىز ، پرىنسىپىمىز ۋە قىممەت قارىشىمىزنى ئەكىس ئەتتۈرىدىغان ئاكتىپ تاللاش پىلانىنى ئوتتۇرىغا قويۇشنى مەقسەت قىلىمىز».
خىتاينىڭ 4 تىرىليون دوللارلىق خەلقئارالىق ئۇل ئەسلىھە تۈرى
خىتاينىڭ غايەت زور خەلقئارالىق ئۇل ئەسلىھە پروگراممىسى «بىر بەلۋاغ بىر يول» بۈگۈنكى كۈندە ئېنېرگىيە ، قاتناش ، رەقەملىك تور ۋە سودىغا مۇناسىۋەتلىك تۈرلەردىن تەركىب تاپقان بولۇپ ، دۇنيا نوپۇسىنىڭ 65% ۋە يۈزدىن ئارتۇق دۆلەتنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. رېفىنىتىۋنىڭ سۆزىگە قارىغاندا ، يېڭى يىپەك يولى ناملىق پروگراممىدا ، خىتاي 2019-يىلغىچە قاتناشقان بارلىق تۈرلەرنىڭ (بىر بەلۋاغ يولى ۋە باشقا بەلۋاغسىز تۈرلەرنىڭ) ئومۇمىي قىممىتى تۆت تىرىليون دوللارغا يېقىنلاشقان.
ئامېرىكا بۇ تەشەببۇسنى خىتاينىڭ يەر شارىدىكى ئۈستۈنلۈكنى قولغا كەلتۈرۈش ئۈچۈن قوللانغان جۇغراپىيىلىك سىياسىي قورال دەپ قارايدۇ. ئۆتكەن يىلى مارتتا ، ئامېرىكا پرېزىدېنتى بايدىن ئەنگىلىيە باش مىنىستىرى بورىس جونسوننىڭ ئۈچ كۈنلۈك G7 باشلىقلار يىغىنى ئېچىشىنى خالايدىغانلىقىنى ئېلان قىلدى. بايدىن بۇ باياناتىدا دېموكراتىك دۆلەتلەرنىڭ ئۆزلىرىنىڭ رىقابەت كۈچىگە ئىگە ئۇل ئەسلىھە تۈرلىرىنى بارلىققا كەلتۈرۈشىنىڭ لازىملىقىنى تەكىتلىدى.
غەربنىڭ خىتاينىڭ «ئوچۇق-ئاشكارە كەمچىل ، مۇھىت ۋە ئەمگەك قائىدىسىگە ئەمەل قىلمايدىغان ۋە دۆلەتلەرنى قىيىنچىلىققا دۇچار قىلىدىغان مەجبۇرلاش تۈرى» نىڭ ئورنىنى ئالالمىغانلىقىنى بايان قىلغان ئامېرىكا ئەمەلدارى ، ئۇلار تەمىنلەيدىغان يېڭى تۈرنىڭ كېرەك ئىكەنلىكىنى ئېيتتى. ئۇ بۇ پىلاننىڭ خىتاينىڭ «بىر بەلۋاغ بىر يول» تۈرىگە قارشى تاللاش بولۇپلا قالماستىن ، ئۇ يەنە «دۇنيانى قايتا قۇرۇش» نى پىلانلىغان يۇقىرى نىشانلىق تۈر بولىدىغانلىقىنى تەكىتلىدى.
G7 رەھبەرلىرى بىلەن بولغان سۆھبەتتە ، ئامېرىكا تەرەپ يەنە رەھبەرلەرگە بېسىم ئىشلىتىپ ، ئۇلارنىڭ لاگېرلار ۋە ئۇيغۇرلارنى نىشان قىلغان مەجبۇرىي ئەمگەك سىياسىتىدىكى كىشىلىك ھوقۇق مەيدانىنى ئېنىق نامايان قىلىدۇ.
غەرب دۇنياسى خىتاينىڭ خەلقئارا ئۇل ئەسلىھە تۈرلىرىگە قارشى تۇرىدىغان باشقا پىلاننىڭ خامچوتى ھەققىدە ئېنىق ئۇچۇر ھەمبەھىرلەنمىگەن بولسىمۇ ، ئەمما 2035-يىلغىچە ھۆكۈمەت ۋە خۇسۇسىي مەبلەغلەردىن ئۇل ئەسلىھە ئېھتىياجى ئۈچۈن 40 تىرىليون دوللار مەبلەغ توپلىنىشى مۆلچەرلەنمەكتە.
