ئامېرىكا

ئامېرىكا ئافغانىستاندىكى ئىسلام ئەمىرلىك ھۆكۈمىتىنىڭ بىر قىسىم ئاساسلىق ئەزالىرىغا يېڭى جازا يۈرگۈزگەنلىكىنى ئېلان قىلدى.

جۈمە كۈنى ئامېرىكا ئافغانىستاندىن خىتايغىچە، ھايتىدىن ئىرانغىچە بولغان 20 كىشىنى «ئۆز دۆلىتىدىكى كىشىلىك ھوقۇققا دەخلى-تەرۇز قىلدى» دەپ ئەيىبلەنگەن.

جازا بېرىلگەن ئىسىملار ئىچىدە ئافغانىستان ئىسلام ئەمىرلىكىنىڭ ئىككى باشقۇرغۇچىسى بار.

جازالاشنىڭ سەۋەبى ، تىلغا ئېلىنغان ئىسىملار «ئاياللارنىڭ ئوقۇش ھوقۇقىغا توسقۇنلۇق قىلغان» ئىكەن.

ئىقتىسادىي جازاغا ئۇچرىغان كىشىلەرنىڭ ئافغانىستان پەنلەر ئاكادېمىيىسىنىڭ رەئىسى شەيخ ئەل ھەدىس فارىدۇددىن مەھمۇد ۋە ياخشىلىققا بۇيرۇپ ۋە يامانلىقنى چەكلەش مىنىستىرى شەيخ مۇھەممەد خالىد ئەل ھەنەفى ئىكەنلىكى بايان قىلىندى.

ئافغانىستان ئىسلام ئەمىرلىكىنىڭ باياناتچىسى زەبىھۇللاھ مۇجاھىد بۇ جازا قارارىغا مۇناسىۋەتلىك بايانات ئېلان قىلدى.

باياناتتا جازا قارارى ئەيىبلەنگەن بولسىمۇ ، ئامېرىكىنىڭ بېسىم ۋە چەكلەش سىياسىتىنىڭ ھېچقانداق مەسىلىنى ھەل قىلالمايدىغانلىقى تەكىتلەندى. زەبىھۇللاھ مۇجاھىد تۆۋەندىكى بايانلارنى قوللانغان:

«گەرچە ئامېرىكىنىڭ بۇ خىل مەغلۇپ بولغان تەدبىرلەر تارىخى بولسىمۇ ، ئەمما ئۇ مەغلۇپ بولغان كەچۈرمىشلىرىنى قايتا-قايتا تەكرارلىماسلىقى كېرەك. ئامېرىكىنىڭ باشقىلارنى كىشىلىك ھوقۇققا دەخلى-تەرۇز قىلدى دەپ ئەيىبلىشى ، ئاندىن ئۇلارغا جازا يۈرگۈزۈشى ئادالەتسىز ۋە ئەقىلگە سىغمايدىغان ئىش. ئىسرائىلىيەنى قوللىغانلىقىنىڭ ئۆزى ئەڭ چوڭ كىشىلىك ھوقۇقنى دەپسەندە قىلغانلىق ».

 شى جىنپىڭنىڭ ئاسىيا-تىنچ ئوكيان رايونى ئىقتىسادىي ھەمكارلىق مۇنبىرى باشلىقلار يىغىنى دائىرىسىدە، بۈگۈن (15-نويابىر) پىلانلانغان ئامېرىكا پىرېزىدېنتى جو بايدىن بىلەن ئۇچرىشىشى مەتبۇئاتلار تەرىپدىن يېقىندىن كۆزىتىلمەكتە.

ئىككى دەرىجىدىن تاشقىرى چوڭ دۆلەت ئوتتۇرىسىدىكى سۈركىلىش كۈچىيىۋاتقان بىر پەيتتە ئۆتكۈزۈلىدىغان ئامېرىكا پىرېزىدېنتى ۋە خىتاي رەئىسىنىڭ ئۇچرىشىشى، ھەر ئىككى رەھبەرنىڭ مۇشۇ بىر يىل (2023) ئىچىدىكى ئىككىنچى قېتىملىق يۈز تۇرانە كۆرۈشۈشى ھېسابلىنىدۇ.

دۇنيا ئىقتىسادىنىڭ %60 نى تەشكىل قىلىدىغان 21 دۆلەتنى بىر يەرگە جەم قىلىدىغان مۇنبەر يىغىنىدىن ئىلگىرى تەرەپلەردىن مۆتىدىل ئۇچۇرلار كېلىشكە باشلىدى.

جو بايدىن تۈنۈگۈن (14- نويابىر) ئامېرىكانىڭ خىتايدىن يىراقلىشىشقا تىرىشمىغانلىقىنى، دەل ئەكسىچە تېخىمۇ ياخشى مۇناسىۋەت ئورنىتىشنى خالايدىغانلىقىنى ئېيتتى.

بايدىن بۇ باياناتىنى ئامېرىكانىڭ شەرقىدىكى پايتەخت ۋاشىنگتوندىن غەربىدىكى سان فىرانسىسكو شەھىرىگە يولغا چىقىشتىن سەل بۇرۇن ئاقسارايدا ئېلان قىلدى.

بايدىن يولغا چىقىشتىن ئىلگىرى چاقىرغان مۇخبىرلارنى كۈتۈۋېلىش يىغىنىدا، خىتاي رەھبىرى بىلەن كۆرۈشۈشنىڭ مەقسىتى توغرىسىدىكى سوئالغا جاۋاب بېرىپ: «نورمال ئالاقە سەۋىيەسىگە قايتىش؛ ھەر قانداق بىر كىرىزىس مەزگىلىدە تېلېفوننى ئېلىپلا ئۆزئارا پاراڭلىشالايدىغان بولۇش» دېدى.

يۇقىرى دەرىجىلىك مەسئۇللاردىن كەلگەن ۋە مۇئەييەنلەشمىگەن ئۇچۇرلارغا ئاساسلانغاندا، ئىككى رەھبەر سان فىرانسىسكونىڭ ۋودسايد يېزىسىدىكى بىر تارىخىي يېزا ئۆي مۇزېيى بولغان فىلولى ئېستېتتە كۆرۈشىدىكەن.

يەنە بىر ئامېرىكا ئەمەلدارى بايدىن بىلەن شىنىڭ «ھەربىي دېڭىز ئىشلىرى مەسلىھەتلىشىش كېلىشىمى» دائىرىسىدە مۇزاكىرەلەرنى قايتا باشلاش كېلىشىمىنى ئېلان قىلىشىنىڭ كۈتۈلۈۋاتقانلىقىنى جەزملەشتۈردى.

بۇ كېلىشىم، ئامېرىكا ۋە خىتاي دېڭىز ئارمىيەسى شۇنداقلا ھاۋا ئارمىيەسى ئوتتۇرىسىدىكى ئۆزئارا ئۇچۇر – ئالاقىنى ياخشىلاش ئارقىلىق ھاۋا ۋە دېڭىزدىكى بىخەتەرلىكنى ئاشۇرۇشنى مەقسەت قىلىدۇ.

ئۇزۇندىن بۇيان مۇرەككەپلىشىۋاتقان ئامېرىكا-خىتاي مۇناسىۋىتى، ئۆتكەن يىلى (2022) ئامېرىكانىڭ يۇقىرى تېخنىكىلىق مەھسۇلاتلارغا قارىتا يولغا قويغان يېڭى ئېكسپورت كونتروللۇقىنى كۈچەيتىش تەدبىرلىرى ۋە خىتاينىڭ بۇنىڭغا بىلدۈرگەن نارازىلىقىدىن كېيىن ئېغىر بېسىمغا دۇچ كەلگەن ئىدى.

بۇنىڭدىن باشقا يەنە، پىرېزىدېنت جو بايدىننىڭ فېۋرال (2023) دا ئامېرىكا زېمىنىدا ئۇچقان خىتاينىڭ جاسۇسلۇق شارىنى ئېتىپ چۈشۈرۈش بۇيرۇقىنى بېرىشى ۋە تەيۋەن رەھبىرى سەي يىڭۋېننىڭ يىل بېشىدىكى ئامېرىكا زىيارىتى، ئىككى دۆلەت مۇناسىۋەتلىرىنى مۇرەككەپلەشتۈرگەن ئۆزگىرىشلەر بولۇپ قالغان ئىدى.