ئۇ ئالتاينىڭ كوكتوقاي رايونىدا تۇغۇلغان. ئۇ قازاقلارنىڭ مەركىزى جۇز-كېرېي-ئاباك كېرېي-كانتېكېي-مولكى-ئايتۇۋگان بوينىغا تەۋە. ئۇنىڭ دادىسى ئىسلام باي، ئانىسى ئائىشە (كەيشا) خانىمدۇر. ئۇ بالىلىق دەۋرىدە دىنىي دەرسلەرنى ئالغان. ئۇ ياش ۋاقىتلىرىدا بوكې باتۇردىن پارتىزانلىق ئۇرۇشىنى ئۆگەنگەن. 1940-يىلى 2-ئاينىڭ 12-كۈنى، ئۇ سارىتوقايدىكى ئاكىت ھاجى مەسچىتىگە قىلىنغان ھۇجۇمدىن كېيىن، ئىرىس ۋە ئېسىم خەن باشچىلىقىدىكى خىتايلارغا قارشى نامايىشقا قاتناشقان. خىتاي دائىرىلىرى ئىسلام بايدىن قورال يىغىش ۋە يەتكۈزۈشنى تەلەپ قىلغاندا، ئوسمان باتۇر دادىسىنىڭ چىڭ تۇرغانلىقىغا قارىماي قوراللارنى تەسلىم قىلمىغان ۋە ئۇ«بۈگۈن قورال بەرگەن ئەتە جېنىنى بېرىدۇ، ئەگەر خالىسا كېلىپ ئېلىپ كەتسۇن» دېدى.
ئوسمان باتۇرنىڭ تاغقا چىقىشى دەسلەپتە خىتايلارنىڭ ئىنكاسى سەۋەبىدىن كىشىلەرنىڭ قارشىلىقىنى قوزغىدى. ئەمما يۈز بەرگەن ۋەقەلەر ئۇنى ئامما ئارىسىدا داستان قىلدى. ئۇنىڭ بالىلىرىدىن شېردىمان، نىمېتۇللا ۋە نەبىلەرمۇ 1941-يىلدىن باشلاپ مۇستەقىللىق كۈرىشىگە قاتناشقان. ئۇرۇمچى ھۆكۈمىتى روسلارنىڭ 1940-يىلى 7-ئاينىڭ 5-كۈنى ئالتايدا مىنېرال ماددىلارنى ئىزدەشىگە يول قويۇشى قارشىلىق ئوتىنى تېخمۇ كۈچەيتىۋەتتى. 1941-يىلى 5-ئاينىڭ 10-كۈنى، ئوسمان باتۇرنىڭ بۇيرۇقى بىلەن نۇرغۇن روسىيىلىلەر ئۆلتۈرۈلدى. 1941-يىلى ئۆكتەبىردىن باشلاپ، ئۇ قوزغىلاڭنىڭ رەھبەرلىك ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئالغان. گەرچە خىتايلار ۋە رۇسلار بارلىق كۈچلىرىنى سەپەرۋەر قىلىپ بۇ توپىلاڭنى باستۇرۇشقا ئۇرۇنغان بولسىمۇ، ئەمما ھېچقانداق پايدا ئالالمىدى.
1942- يىلى مۇڭغۇللارنىڭ ياردىمى بىلەن ئوسمان باتۇر 1942-يىلى 3-ئايدىن 1943-يىلى 4-ئايغىچە ھۆكۈمەت ئەسكەرلىرىگە قارشى چوڭ كۆلەمدە ھەركەت باشلاپ خىتاينى زور تالاپەتكە ئۇچرىغان. شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭ ئىككىنچى ئايالى، ئۈچ ئوغلى ۋە بەش قىزى تۈرمىگە تاشلاندى. ئۇنىڭ بىردىنبىر ئەركەك قېرىندىشى بولغان دېللىخان ئىسلاممۇ 1942-يىلى ئۆلتۈرۈلگەن.
1943-يىلى ئەتىيازدىن باشلاپ، روسىيە ئىنقىلابچىلارنى قوللاشنى قارار قىلدى. 1943-يىلى مايدىن باشلاپ، ئۇ ئوسمان باتۇرنى پائالىيىتىنى كېڭەيتىشكە ئىلھاملاندۇردى. ئۇ يەنە 6-ئايدىن كېيىن نۇرغۇن غەلىبىگە ئېرىشتى. بۇ ئۇرۇشلار 1944-يىلى 3-ئايغىچە داۋاملاشقان. ئازات ئالتاي / ھۆر ئالتاي تەشكىلات كېڭىشى 1943-يىلى 22-ئىيۇن بۇلغۇندا ئۆتكۈزۈلگەن مۇراسىم بىلەن ئوسماننىڭ قەھرىمانلىقى ئۈچۈن «باتۇر» ئۇنۋانىنى بەردى. ئاندىن ئۇ ئۇرۇمچى بىلەن تېخىمۇ كۈچلۈك جەڭ قىلىشنى داۋاملاشتۇردى. موڭغۇلىيە پرېزىدېنتى چويبولسانغا ۋەكىللەر ئۆمىكى ئەۋەتىپ قورال-ياراغ ئېلىش توغرىسىدا كېلىشىم ئەۋەتتى. ئوسمان باتۇر 1943-يىلى 12-ئايدا توقۇنۇشلار كەسكىنلەشكەندە ئۆتكۈزۈلگەن يىغىندا «باش قوماندان» بولۇپ سايلاندى
موڭغۇلىيەنىڭ ياردىمى 1944-يىلى 1-ئايغىچە ئوسمان باتۇرنىڭ خىتاي ئەسكەرلىرىگە قارشى مۇۋەپپەقىيەت قازىنىشىدا ئۈنۈملۈك رول ئوينىدى. موڭغۇلىيە پرېزىدېنتى چويبولسان 2-ئايدا ئالاتپې (Alatepe) قۇمۇلدا تۇنجى قېتىم ئوسمان باتۇر بىلەن كۆرۈشتى. خىتاي ئەسكەرلىرى تارقاقلاشتۇرۇلغان جايلار ئوسمان باتۇرنىڭ كونتروللۇقىغا ئۆتتى. ئوسمان باتۇر، چويبولسان ۋە روسىيە ئۇرۇقلۇق قوماندان ماكىك 4-ئاينىڭ 9-كۈنى بۇلغۇندا كۆرۈشتى، 16-ئاپرېل ئۆتكۈزۈلگەن يىغىندا مۇستەقىللىق قولغا كەلتۈرۈلمىگۈچە كۈرەشنىڭ داۋام قىلىدىغانلىقى ئېلان قىلىندى. 6-ئايدا ئۇرۇش ئالتاينىڭ باشقا جايلىرىغا كېڭەيدى.
بۇ ئۆزگىرىشلەردىن كېيىن، ئۇرۇمچى ھۆكۈمىتى ئالتايغا ئېنىق ھۇجۇم قىلىشنى قارار قىلدى. ئىككى تەرەپ ئوتتۇرىسىدا يۈز بەرگەن ئۇرۇشلار بەلكىم 7-ئايدا بولۇشى مۇمكىن، تەخمىنەن 15 كۈن داۋاملاشقان. خىتاي ئەسكەرلىرى چېكىنىشكە مەجبۇر بولدى. ئوسمان باتۇرنىڭ ئالتايدىكى مۇۋەپپەقىيىتى شەرقىي تۈركىستاننىڭ باشقا جايلىرىدا ئۆز تەسىرىنى نامايەن قىلغاندا، ۋىلايەت (غۇلجا) دىكى ئەلى خەن تۇرېنىڭ رەھبەرلىكىدە چوڭ قوزغىلاڭ باشلاندى. بۇ ھەرىكەتنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك بولۇشى بىلەن غۇلجا شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى قۇرۇلدى ۋە ئەلى خەن پرېزىدېنت بولۇپ تەيىنلەندى. ئوسمان باتۇر بۇ دۆلەتنى تۇنجى بولۇپ ئېتىراپ قىلدى. كېيىنچە، ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى دەپ ئاتالغان ئۆلكە ئىنقىلابى شەرقىي تۈركىستان تارىخىدا كۆرۈلۈپ باقمىغان ھادىسە دەپ تەسۋىرلەنگەن. ئوسمان باتۇر 1944-يىلى 10-ئاينىڭ 7-كۈنى غۇلجا ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن ئالتاينىڭ ۋالىيلىقىغا تەيىنلەنگەن.
بۇ ئۆزگىرىشلەردىن ئەنسىرىگەن شەرقىي تۈركىستاندىكى مۇسۇلمان تۈرك رەھبەرلىرى ئۆزلىرى تەشكىللىگەن يىغىندا چەتئەللەرگە كۆچۈشنى قارار قىلدى. كانىمخان ھاجى 9-ئاينىڭ 11-كۈنى ئۇرۇمچىدىن يولغا چىقىپ، ئوسمان باتۇر بىلەن كۆرۈشتى. قازاقىستانلىقلار 9-ئايدىن باشلاپ قوراللىق قارشىلىقىنى داۋاملاشتۇردى. 9-ئاينىڭ 17-كۈنى، ئوسمان باتۇر ۋالىيلىق ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاندى ۋە ئۇنى تۇتۇش ئۈچۈن ئەسكەر ئەۋەتىلدى. ئۇ كوممۇنىست ئەسكەرلەرگە قارشى پارتىزانلىق ئۇرۇشىنى تەخمىنەن ئالتە ئاي داۋاملاشتۇردى. ئاخىرىدا قالغان بىر قانچە كىشى بىلەن 1950-يىلى 28-ئاۋغۇست ماكايغا چېكىندى.
1951-يىلى 2-ئاينىڭ 17-18-كۈنى ئوسمان باتۇر كەچتە كەيزدە خىتاي ئارمىيىسى تەرىپىدىن ئەسىرگە ئېلىنغادا ئەڭ ئاخىرقى ئۇرۇشنى قىلغان. ئۇ 2-ئاينىڭ 21-كۈنى دانكۇاڭغا، 16-مارت ئۇرۇمچىغا ئېلىپ كېتىلگەن. ئېغىر قىيناشتىن كېيىن، ئۇنىڭغا ئۆلۈم جازاسى بېرىلدى. ئىجرا قىلىش بۇيرۇقى ئىجرا قىلىنىشتىن ئىلگىرى، ئۇ ئۇرۇمچى كوچىلىرىدا سازايى قىلىندى. ئۇنىڭ قىزى ئازاپايمۇ مەھبۇس بولۇپ كېلىنىپ كىيىم-كېچەك زاۋۇتىدا ئىشلىتىلدى. 29-ئاپرېل ئېتىپ ئۆلتۈرۈلگەن.
مەنبە: mepanews
