ئۆكتەبىردە ئۆتكۈزۈلىدىغان ئاتالمىش دۆلەت بايرىمى ھارپىسىدا، خىتاي شىزاڭ رايونىنىڭ بۇتان خانلىقى بىلەن تۇتىشىدىغان تاغدا بىر يېڭى يېزا قۇرۇلۇشىنى تاماملىدى. يۈز كىشى تورسا دەرياسى بويىدىكى ئون نەچچە يېڭى ئۆيگە كۆچۈپ كېلىپ، خىتاي بايرىقىنى كۆتۈرۈپ دۆلەت شېئىرىنى ئېيتىش ئارقىلىق بايرامنى تەبرىكلىدى.
چېگرا مۇداپىئەسىنىڭ رەسمىي دۆلەت خەۋەر ئاگېنتلىقى «خىتاي زاڭزۇ خەۋەرلىرى» نىڭ سۆزىنى نەقىل كەلتۈرۈپ مۇنداق دېدى: «ھەر بىرىمىز ئۇلۇغ ۋەتەننىڭ كوئوردېناتى».
مەسىلە شۇكى ، بۇ يېڭى «كوئوردېناتلار» بۇتاننىڭ زېمىنىدىن پەقەت بىر كىلومىتىردىن يىراق.
سۈنئىي ھەمراھ سۈرەتلىرىدە خاتىرىلەنگەن بۇ قۇرۇلۇش خىتاينىڭ ئۇزۇن يىلدىن بۇيان ئۇيناپ كەلگەن ئويۇنلىرىغا ئەگىشىپ ماڭدى. خىتاي قوشنىلارنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى توغرىسىدىكى تەشەببۇسىنى بىر چەتكە قايرىپ قويۇپ، پاكىتنى بىر تەرەپلىمە ھالدا ئۆزگەرتىش ئارقىلىق زېمىن ماجىراسىدىكى ئورنىنى مۇستەھكەملىدى.
خىتاينىڭ بۇ قىلغانلىرى جەنۇبىي خىتاي دېڭىزىدا قوللانغان تاكتىكىنىڭ ئۆزىدۇر.
بۇ يىل، خىتاي ئارمىيىسى ھىمالايا تېغىدا كۈچ تەشكىللەپ، ئەمەلىيەتتە ھىندىستان «ماڭا» تەۋە دەپ دەۋا قىلغان تېررىتورىيەگە ئۆتتى. بۇ خىتاينىڭ نەچچە ئون يىلدىن بۇيانقى ئەڭ قانلىق توقۇنۇشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، نامەلۇم ساندىكى خىتاي ئەسكىرى بىلەن بىللە كەم دېگەندە 21 نەپەر ھىندىستان ئەسكىرى ئۆلدى. بۇ قېتىملىق زوراۋانلىق مۇناسىۋىتى ئۈزلۈكسىز ياخشىلىنىۋاتقان مۇناسىۋەتلەرنى تېخىمۇ يامانلاشتۇرۇۋەتتى.
ماسساچۇسېتس سانائەت ئىنستىتۇتى بىخەتەرلىك تەتقىقات پروگراممىسىنىڭ مۇدىرى، خىتاي ئارمىيىسى مۇتەخەسسىسى م. تايلور فراۋېل: «ئاخىرىدا، ئۇ خىتاينىڭ ئۆزى تەلەپ قىلغان رايونغا بولغان كونتروللۇقىنىڭ مۇستەھكەملىنىشىنى ئەكىس ئەتتۈرىدۇ» دېدى.
ئۆتكەن بىر يىلدا، خىتاي نۇرغۇن قوشنىلىرىغا تاجاۋۇزچىلىق ھۇجۇمى ئېلىپ باردى. قارىماققا خىتاي دىپلوماتىك ياكى جۇغراپىيىلىك سىياسىي جەھەتتىكى يىمىرىلىشكە ئانچە ئېتىبار بەرمەيدۇ. ئۇنىڭ ھەرىكىتى خىتاي رەھبىرى شى جىنپىڭنىڭ دۆلەتنىڭ زېمىن تەلىپى، ئىقتىسادىي مەنپەئەتى ۋە دۇنيانىڭ ئىستراتېگىيىلىك ئېھتىياجىنى ئوتتۇرىغا قويۇش ئارزۇسىنى ئورۇنداش خالاس.
شى جىنپىڭ دائىم خىتايغا چەتئەللەرنىڭ تاجاۋۇز قىلىشى ۋە مۇستەملىكىسىگە قارشى تارىخى نارازىلىقىنى تىلغا ئېلىپ، ئۆتمۈشىدىن پايدىلىنىپ ئۆزىنىڭ تاجاۋۇزچىلىق ئىستراتېگىيىلىك پائالىيىتىنى ئاقلىدى.
يېڭى يېزا دوكلام ئېگىزلىكىگە يېقىن بولۇپ ، بۇ يەردە خىتاي ، ھىندىستان ۋە بۇتاننىڭ چېگراسى تۇتىشىدۇ. بۇ ئېگىزلىك 2017-يىلى ھىندىستان ۋە خىتاي ئەسكەرلىرى ئوتتۇرىسىدا 73 كۈنلۈك تىركىشىش ئورنى بولۇپ، خىتاي بۇتان زېمىنىغا تۇتىشىدىغان يول ياساشنى باشلىغان. ئۇزۇندىن بۇيان داۋاملىشىپ كېلىۋاتقان بىخەتەرلىك شەرتنامىسى ئاستىدا بۇتاننى قوغداش مەجبۇرىيىتى بولغان ھىندىستان ئەسكەرلەرنى خىتاينىڭ خىزمىتىنى توختىتىشقا ئالدىرىدى.
يېقىنقى يىللاردىن بۇيان بۇ ئىككى دۆلەتنىڭ ئارىسىدا قىسىلىپ قالغانلىقىنى ھېس قىلغان بۇتان خىتايغا ھېچقانداق ھەربىي تەھدىد ئېلىپ كەلمەيدۇ. خىتايغا نىسبەتەن، بۇ رايوننى كونترول قىلىش ھىندىستاندىكى سىلىگۇرى كارىدورى دەپ ئاتىلىدىغان تار يەرنىڭ يېنىغا ئىستراتېگىيىلىك ئورۇن بېرىدۇ. ھىندىستان ئۈچۈن بۇ ھەربىي ئىستراتېگىيىلىك ئورۇن «توخۇ بوينى» دەپ ئاتىلىپ ھىندىستاننىڭ كۆپ قىسمىنى بېنگال، بېرما ۋە خىتاي بىلەن چېگرىلىنىدىغان ئەڭ شەرقىدىكى ئۆلكىلەرگە تۇتاشتۇرىدۇ.
پاڭدا دەپ ئاتىلىدىغان يېڭى كەنتنىڭ ئېنىق ئورنى يېقىندا ئامېرىكىدا تۇرۇشلۇق ماكىسار تېخنىكا شىركىتى تەرىپىدىن ئېلان قىلىنغان بىر يۈرۈش سۈنئىي ھەمراھ رەسىمىدە پەيدا بولدى. ئۇلار قۇرۇلۇشنىڭ ئۆتكەن يىلىنىڭ ئاخىرىدا باشلانغانلىقىنى، قۇرۇلۇشنىڭ تاماملانغانلىقىنى كۆرسەتتى.
ماكسار باياناتچىسى ستىفېن ۋۇدنىڭ سۆزىگە قارىغاندا، بۇ سۈرەتلەردە يەنە كەڭ كۆلەمدە يېڭى يول ياساش ۋە ھەربىي ئەسلىھەلەرنى ساقلاش بازىسى دەپ قارالغان قۇرۇلۇشلار كۆرسىتىلگەن. بۇ خىتاينىڭ ھىمالايا چېگرا رايونىنىڭ كۆپ قىسىم جايلىرىدا ھەربىي كۈچىنى ئاشۇرۇشقا ئۇرۇنغانلىقىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ.
2020-11-29
مەنبە: JAPANTIMES