مەنبە: Washington / Sarku’l Avsat
2021-يىلى 6- ئاينىڭ 29- كۈنى،سەيشەنبە
ئامېرىكا رەھبەرلىرى ھازىرقى ئامېرىكا ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭدىن ئىلگىرىكى كىشىلەر يۈزتۇرانە كۆرۈشۈشنىڭ مۇھىملىقىغا ئىشىنىدۇ، شۇنداق بولغاندا ئۇلار دۈشمەنلەر بىلەن ئاقىلانە پىكىر ئالماشتۇرالايدۇ. بۇ قاراش ئالدىنقى ئەسىرنىڭ 70-يىللىرىدا سابىق پرېزىدېنت رىچارد نىكسون ۋە دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى ھېنرى كىسسىنگېرنىڭ باشقۇرۇشىدا باشلانغان. ئۇ يەنىلا داۋاملاشماقتا. شۇڭا ئامېرىكىنىڭ ھازىرقى دۆلەت بىخەتەرلىك مەسلىھەتچىسى جەيك سۇللىۋاننىڭ سۆزىگە قارىغاندا ، پرېزىدېنت بايدىن خىتاي بىلەن يېڭى بىر نۆۋەتلىك سۆھبەتنى باشلاشنى خالايدۇ.
6-ئاينىڭ 17-كۈنى رۇسىيە پرېزىدېنتى ۋىلادىمىر پۇتىن بىلەن ئامېرىكا پرېزىدېنتى بايدېننىڭ جەنۋەدە ئۆتكۈزۈلگەن يىغىندىن كېيىن ، سۇللىۋان بايدېننىڭ خىتاي پرېزىدېنتى شى جىنپىڭ بىلەن ئالاقە قىلىش پۇرسىتى ئىزدەيدىغانلىقىنى ئېيتتى. ئۇ: «ھازىرقى مەسىلە قاچان ۋە قانداق ئالاقىلىشىش مەسىلىسى» دېدى.
ئەمما ئامېرىكىنىڭ يازغۇچىسى گوردون گۇترى چاڭنىڭ قارىشىچە ، ئامېرىكىنىڭ تەسلىم بولۇشىنى قوبۇل قىلىشنى مەقسەت قىلغانلارنى ھېسابقا ئالمىغاندا، خىتاي ھازىرچە ھېچقانداق مۇنازىرە كەيپىياتىدا ئەمەس.
گاتېستون ئىنستىتۇتىنىڭ پېشقەدەم خىزمەتچىسى ، مەسلىھەتچىلەر ھەيئىتىنىڭ ئەزاسى چاڭ ئامېرىكا پرېزىدېنتى جو بايدىننى خىتاي بىلەن داۋاملىق ئالاقە قىلىشنى خالايدىغانلىقى ئۈچۈن ئۆتمۈشتىن ساۋاق ئالمىغان ياكى ئىلگىرىكى باشقۇرۇش تەجرىبىلىرىنى يەكۈنلىمىگەن دەپ ئەيىبلىگەن.
گاتېستون ئىنستىتۇتى تەرىپىدىن نەشر قىلىنغان «خىتاينىڭ يىمىرىلىشى» ناملىق دوكلاتنىڭ ئاپتورى چاڭ مۇنداق دەپ كۆرسەتتى: ئامېرىكا بىلەن خىتاي ئاللىقاچان ئۆز-ئارا ئالاقە قىلىۋاتىدۇ. چاڭنىڭ قارىشىچە ، «بۇ بايدىن ئۈچۈن يەنە بىر ئاپەت». ئامېرىكا دۆلەت بىخەتەرلىك مەسلىھەتچىسى سۇللىۋان ۋە دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى ئانتونىي بىللىنكېن 3-ئاينىڭ ئوتتۇرىلىرىدا ئالياسكا شىتاتىنىڭ ئانكوروج شەھىرىدە ھاكىمىيەت يۈرگۈزۈۋاتقان خىتاي كومپارتىيىسىنىڭ سىياسى بيۇرو ئەزاسى ياڭ جيېچى ۋە تاشقى ئىشلار مىنىستىرى ۋاڭ يى ۋە شۇنداقلا خىتاينىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك دىپلوماتىك ئەمەلدارلىرى بىلەن كۆرۈشتى.
چاڭ دوكلاتىدا ياڭ بىلەن ۋاڭنىڭ ئالياسكاغا بايدېن ھۆكۈمىتى بىلەن سۆزلەش ئۈچۈن ئەمەس ، بەلكى «نامايىش قىلىش، مەسلىھەت بېرىش يوليورۇق بېرىش ۋە ھاقارەتلەش» ئۈچۈن كەلگەنلىكىنى بايان قىلدى. ئەمما دۆلەت ئىشلىرى مەھكىمىسىنىڭ باياناتچىسى نېد پرايس شۇ كۈنى پرېزىدېنت بايدىننىڭ «ھېچقانداق نەرسە شەخسىي دىپلوماتىيىنىڭ ئورنىنى ئالالمايدۇ» دەپ قارايدىغانلىقىنى ئېيتتى.
خىتاينى تىلغا ئالغاندا شەخسىي دىپلوماتىيىگە ئورۇن يوق دېگىن ، چاڭ بۇ قاراشنى ساددا ، تەكەببۇر ۋە ئەمەلىيەتكە ئۇيغۇن ئەمەس دەپ قارايدۇ. چاڭ مۇنداق دېدى: «كوممۇنىستىك پارتىيە رەھبەرلىرى دائىم دوستلۇق توغرىسىدا سۆزلەيدۇ ، ئەمما ئۇلار رەھىمسىز ئەمەلىيەتچىل ، دائىم رەھىمسىز». ئۇلارغا نىسبەتەن شەخسىي ھېسسىياتنىڭ باشقا دۆلەتلەر بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى يوق. بېيجىڭ بىلەن بولغان شەخسىي دىپلوماتىيىسى پايدىسىز ، چۈنكى ئامېرىكىلىقلار خىتايلاردىن ۋە خىتايلار ئۇنىڭدىن پايدىلىنىدۇ. توختىماي خىتاي بىلەن ئالاقە قىلىش ئامېرىكىنى خىتاي ھاكىمىيىتى ئالدىدا ئاسان نىشانغا ئايلاندۇردى. خىتاي ھاكىمىيىتىنىڭ رازى بولۇشقا ۋە ئۇنىڭغا ماسلىشىشقا ئۇرۇنغانلارغا قانداق جاۋاب قايتۇرىدىغانلىقىنى پەرەز قىلىشنىڭ ھاجىتى يوق. ماكدونالد-لاۋئېر ئىنستىتۇتىدىكى چارلېز بۇرتون ئېيتقاندەك ، بېيجىڭ ھەمىشە ئاجىزلارنى ئىشلىتىپ ئۆزىنىڭ ئەۋزەللىكىنى نامايان قىلىدۇ. خىتاي دائىرىلىرى 2018-يىلى 12-ئايدىن باشلاپ كانادا باش مىنىستىرى جاستىن ترۇدونىڭ ھېچ ئىش قىلمايدىغانلىقىنى بىلىپ ، ئىككى كانادالىقنى تۇتۇپ تۇرغان. خىتايلۇقلار تىرۇدونىڭ كەسپىنى پۈتۈن كۈچى بىلەن خىتاينى تەسىرلەندۈرۈشكە سەرپ قىلغانلىقى ئۈچۈن ھېچ ئىش قىلمايدىغانلىقىغا كاپالەت بەردى. خىتايدا ئىشلەۋاتقان كانادانىڭ سابىق دىپلوماتى بۇرتون مۇنداق دېدى: كانادا خىتاينىڭ نېرۋىسىنى تىنىچلاندۇرۇش ۋە يول قويۇش ئارقىلىق ئاجىزلىقنى كۆرسەتتى ، بۇ خىتاي رەھبەرلىرىنى ئوتتاۋا بىلەن بىر تەرەپ قىلىشقا تېخىمۇ ئىلھاملاندۇرىدۇ.
ئاقساراي باياناتچى باھانىڭ بايدىن-شى ئۇچرىشىشى توغرىسىدا سۆزلىگەندە قوللانغان «بىزنىڭ پرىنسىپال دىپلوماتىيىمىز» ئىپادىسىگە قارشى تۇرغان چاڭ يەنە «پرىنسىپال دىپلوماتىيە؟ خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتى بەلگىلىگەندەك ، دۇنيادىكى ئەڭ كۆپ ئۆلۈم جازاسى ئىجرا قىلىدىغان ھۆكۈمىتى بىلەن پرىنسىپال دۆلەت قانداق قىلىپ دىپلوماتىك مۇناسىۋەت ئورنىتالايدۇ؟ ئىرقىي قىرغىنچىلىق ۋە ئىنسانىيەتكە قارشى كەڭ كۆلەملىك قاتىللىق ، باسقۇنچىلىق ۋە ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭ قۇللۇقى قاتارلىق جىنايەتلەرنى سادىر قىلغان ھاكىمىيەت گۇرۇپپىسى بىلەن قانداق ئالاقە قىلىش كېرەك؟ ». دەپ سورىدى.
چاڭ دوكلاتىدا سۆزىنى داۋاملاشتۇردى:
«بىز چېگرا سىرتىدا قەستەن ۋىرۇس تارقاتقان ۋە ھازىرغا قەدەر دۇنيا مىقياسىدا تەخمىنەن 3 مىليون 900 مىڭ ئادەمنى ئۆلتۈرگەن ھاكىمىيەت بىلەن قانداق ئالاقە قىلالايمىز ، بۇنىڭ ئىچىدە 602،000 ئامېرىكىلىق بار؟ خەۋەرلەرگە قارىغاندا خىتاينىڭ دۆلەت بىخەتەرلىك مىنىستىرلىقىنىڭ مۇئاۋىن مىنىستىرى دوڭ جىڭۋېي 2-ئاينىڭ ئوتتۇرىلىرىدا قىزى بىلەن بىللە ئامېرىكىغا قېچىپ پاناھلىق تىلىگەن. خەۋەر قىلىنىشىچە ، خىتاي ئاخبارات ئىدارىسىنىڭ جاسۇسلۇققا قارشى تۇرۇش بۆلۈمى (گوئەنبۇ) نىڭ مەسئۇلى دوڭ جىڭۋېي ئامېرىكا دۆلەت مۇداپىئە ئاخبارات ئورگىنىنى خىتاي ئارمىيىسىنىڭ ۋۇخەن ۋىرۇس ئىنستىتۇتىدا تەتقىقات ئېلىپ بېرىۋاتقانلىقىغا ئائىت ئىسپات بىلەن تەمىنلىگەن ، نۇرغۇن كىشىلەر كوۋىدنىڭ قەيەردە دەپ قارايدۇ. ياخۇ خەۋەرلىرىنىڭ خەۋىرىگە قارىغاندا ، بۇ ئۇچۇرلار بايدېن ھۆكۈمىتىنىڭ COVID-19 ۋىرۇسىنىڭ كېلىش مەنبەسىگە بولغان كۆز قارىشىنى ئۆزگەرتكەن.
چاڭنىڭ سۆزىگە قارىغاندا ، ئەگەر دوڭ توغرىسىدىكى خەۋەر راست بولسا ، مىنىستىر بايدىن ھازىر شى جىنپىڭ بىلەن سۆھبەتلىشىشنىڭ ئورنىغا ، خىتايغا ئەڭ قاتتىق جازا يۈرگۈزۈش توغرىسىدا سۆزلىشىشى كېرەك ، ئامېرىكا خىتاي بىلەن بولغان سودىنى توختىتىشى، مەبلەغ سېلىشنى توختىتىش ، تېخنىكىلىق ھەمكارلىقنى توختىتىشى كېرەك، ھەممىسى ساياھەتنى توختىتىشى، ئامېرىكىدىكى قالغان تۆت كونسۇلخانىنىڭ ھەممىسىنى تاقاپ ، خىتاينىڭ باش ئەلچىخانىسىدىكى بارلىق خادىملارنى قوغلاپ چىقىرىشى ھەمدە ئامېرىكىنىڭ كوممۇنىستىك پارتىيىنىڭ ھۆكۈمرانلىقىنى ئاخىرلاشتۇرۇشنىڭ ئامېرىكىنىڭ سىياسىتى ئىكەنلىكىنى ئېلان قىلىشى كېرەك. چاڭ يەنە بۇلارنىڭ ھەممىسىنىڭ خىتاينىڭ ھەرىكىتىگە قارشى قاتتىق پوزىتسىيە ئەمەسلىكىنى تەكىتلىدى.
چاڭ دوكلاتىنى ئامېرىكا پرېزىدېنتىنى خىتايغا باش ئېگىشنى توختىتىشقا ۋە ئۆزىنىڭ ئەڭ مۇھىم ئاساسىي قانۇن مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشقا ، ئامېرىكىنى تاشقى دۈشمەنلەردىن قوغداش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشقا چاقىردى.
